آب، انرژی و محیط‌زیست

نیروی انسانی خلاق و نوآور در سال‌های اخیر مورد توجه قرار گرفته است. با تکیه به توانمندی، غیرت و نیروی اندیشه همین افراد است که در بسیاری از حوزه‌ها ایران با ارائه محصولات فناورانه حرف‌هایی برای گفتن دارد.

فناوری برای حوزه‌های مختلف راه حل‌هایی ارائه می‌دهد. کمبود آب و خشکسالی یکی از حوزه‌هایی است که بسیاری از کشورها با آن دست و پنجه نرم می‌کنند. ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی در این حوزه دست به کار شده است تا با توسعه فناوری‌های گلوگاهی در کشور شاهد آبادانی و قرار گرفتن در مسیر پیشرفت باشیم.  بر اساس سند توسعه فناوری آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست در ستاد برنامه‌ریزی و اولویت‌ها مشخص شده است. 

در همین راستا رسوخ فناوری‌های مرتبط با افزایش کیفیت و کمیت آب، مدیریت ریسک خشکسالی و مدیریت سیل، حفظ کاربری و توان ظرفیت بهره برداری از خاک در اراضی کشاورزی و ملی (مرتع و جنگل) و مدیریت و کاهش آلودگی‌های آب، خاک و هوا مورد توجه قرار گرفت و ستاد تمام تلاش خود برای ورود فناوری‌ به حوزه‌ها را در سال گذشته در هر یک از حوزه‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست اولویت قرار داد.

مشارکت حداکثری مردم به کار گرفته شد

نادرقلی ابراهیمی دبیر ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری درباره این موضوع گفت: استفاده از توانمندی‌های علمی برای ورود فناوری‌های جدید به این حوزه‌ها و گسترش روش‌هایی برای توسعه کسب و کارهای نوین و افزایش حضور و به کارگیری دانش‌آموختگان از مجموعه این فعالیت‌ها است. در همین راستا نیز تعدادی طرح و پروژه فناورانه در ستاد مصوب شد که تعدادی از آنها به مرحله اجرایی رسید.

ابراهیمی با بیان اینکه عمده برنامه‌های این حوزه حاکمیتی است، ادامه داد: با این وجود تمام سعی و تلاش برای مشارکت مردم برای این اجرای این پروژه‌ها صورت گرفته شد تا با استفاده از حمایت‌های دولتی از طریق مردم و برای مردم فعالیت‌ها انجام شود. همچنین مشارکت حداکثری بخش خصوصی نیز نکته مهم و مدنظر بود.

کسب و کارهای جدید در مناطق مختلف آب و هوایی

همانطور که دبیر ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی بیان کرد اقدامات تاثیرگذاری با اجرای پروژ‌ه‌های فناورانه در این حوزه انجام شد که علاوه بر تعداد بسیار از نظر گستردگی جغرافیایی نیز در استان‌های مختلفی اجرایی شدند. پروژ‌هایی که هر یک با حل یک مشکل به صورت فناورانه، اشتغالزایی نیز برای مردم مناطق به همراه داشت. 

کانون‌های گرد و غبار در طرح‌های پایلوت تثبیت شد

ابراهیمی درباره این موضوع بیان کرد: تثبیت کانون‌های گرد و غبار در استان‌های اصفهان و خوزستان یکی از پروژه‌های ستاد در حوزه محیط زیست بود که با استفاده از تثبیت‌کننده‌‌های غیرنفتی، روش‌های کشت مناسب و استفاده از سیلاب، مرطوب سازی، استفاده از آب‌های شور، کاشت انواع درختان و گیاهان مرتعی و زراعی مقاوم به شوری در این مناطق بیشتر کانون‌های گرد و غبار در طرح‌های پایلوت تثبیت شدند. این طرح برای سایر استان‌ها نیز در دستور کار قرار دارد. این روش‌ها از نظر اجرایی و تامین مواد اولیه به عنوان تثبیت کننده، کسب و کار جدید نیز ایجاد می‌کنند که خود موضوع مهمی است. پایلوت جفیر، هندیجان، ارومیه و اصفهان نمونه‌های اجرایی این کار هستند.

یک نیاز فناورانه با محصولی «ایران ساخت» رفع شد

وی در بخش بعدی به حوزه آب اشاره کرد و با بیان اینکه موضوع نمک زدایی و تامین آب شرب بهداشتی با روش‌های مانند الکترودیالیز از مباحث مهم و مورد توجه این حوزه بود، ادامه داد: پروژه تهیه آب شرب با روش‌های الکترودیالیز با موفقیت در اجرا شد و سایر استان‌ها نیز درخواست توسعه آن را دارند. همچنین برنامه ساخت پمپ‌های فشار قوی برای سیستم‌های اسمز معکوس نیز با موفقیت انجام شد و پس از تست مراحل تولید نهایی را برای استفاده در شرکت‌های بخش خصوصی شاهد هستیم. این پمپ‌ها در گذشته وارد می‌شد و ساخت نمونه‌های اولیه آن توسط شرکتی دانش بنیان این نیاز و وابستگی را رفع کرد.

 ابراهیمی طراحی و ساخت دوربین‌های فراطیفی با کارکردهای مناسب در حوزه آب و محیط زیست را دیگر دستاورد حمایتی ستاد دانست که دوربین مدنظر ساخته شده است و کاربردهای مختلف از جمله برای غربالگری و تب سنجی دارد.

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی همچنین گفت: با حمایت ستاد از شرکتی دانش بنیان نمونه اولیه صنعتی قفس‌های پرورش ماهی در قفس ساخته شد. پیش از این فناوری تجهیزات پرورش ماهی در قفس در داخل وجود نداشت و این قفس‌ها از کشورهایی مانند چین، نروژ و ترکیه وارد می‌شد اما اکنون با ورود شرکت‌های دانش بنیان برای بومی‌سازی این فناوری می‌توان انتظار داشت واردات این حوزه قطع شود. قطعه براکت این قفس‌ها ساخته شد. براکت یکی از اجزای اصلی این قفس‌ها است. پس در این حوز به بسته قفس در دریا کامل پرداخته شد. با این پروژه براکت‌ها با روش تزریقی تولید می‌شود.

سیستم‌های سطوح آب گیر باران توسعه یافت

وی درباره استحصال آب باران از سطوح آبگیر سخن گفت و افزود: این پروژه برای تامین آب شرب و آب مقطر آزمایشگاهی اجرایی شد. این پروژه  توسعه سیستم‌های سطوح آب گیر باران در مرحله نخست برای استان‌های شمالی را به دنبال دارد تا تامین آب شرب به صورت مستقیم و تامین آب مقطر واحدهای پژوهشی انجام شود. تامین آب با استاندارد بالا و حداقل هزینه از مزایای انجام این پروژه است.

ابراهیمی در ادامه درباره ساماندهی خشکه رودها بیان کرد: اجرای پایلوت ساماندهی خشکه رودهای منطقه شازند در استان مرکزی با موفقیت انجام شد و به همین علت به دنبال ترویج و توسعه این روش برای مناطق مشابه هستیم. در این طرح با ایجاد سازه‌های کوتاه و عملیات آبخیزداری روی آبراهه‌ها یا به صورت پرده بند (سد زیرزمینی) امکان ذخیره آب فراهم می‌شود. با ذخیره سازی آب مردم می‌توانند برای استفاده‌های مختلف همچون آبیاری باغ یا پرورش ماهی از آن استفاده کنند.

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی با اشاره به اینکه تکثیر و توسعه کشت کاکتوس اپونتیا با حمایت ستاد اجرایی شد، افزود: این طرح با هدف تولید غذای دام و فرآوری محصولات ثانویه انجام شده است. کشت این گونه در 4 استان انجام شد و توسعه آن برنامه ریزی شده است. 

5 شتابدهنده تخصصی حوزه آب راه اندازی شد

وی در ادامه گفت: راه اندازی و حمایت از 5 شتابدهنده تخصصی حوزه آب در سال 98 حمایت شد تا فعالیت‌های زیست بوم این حوزه رونق گیرد. توسعه استارتاپ‌های مستقر در این شتابدهنده‌ها و گسترش فعالیت‌های فناورانه در این اقدام دنبال می‌شود. 

همچنین برگزاری «گردهمایی فناورانه سازمان‌ها، صنایع، شرکت‌های دانش‌بنیان و استارتاپ‌های حوزه آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست» یکی از اقدامات مهم ستاد در سال 98 باید دانست. رویدادی که با حضور بازیگران زیست بوم این حوزه برگزار شد . 120 شرکت فناور در این رویداد شرکت کردند و تعدادی از دستاوردهای فناورانه خود را در معرض دید قرار دادند. ارائه آخرین دستاوردهای فناوری و نوآورانه شرکت‌های دانش‌بنیان، برگزاری پنل‌ها و نشست‌های تخصصی در حوزه آب و برگزاری نشست‌های B۲B برای توسعه بازار محصولات دانش‌ بنیان در حوزه‌آب برخی از محورهای این همایش بود. به گفته ابراهیمی در این رویداد بالغ بر 50 میلیارد تومان قرارداد منعقد شد.

دبیر ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی درباره برنامه‌های سال جاری ستاد نیز گفت: توسعه پروژه‌هایی که به صورت پایلوت در سال گذشته اجرا شد در سطحی وسیع‌تر با مشارکت مردم و استفاده از ظرفیت شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپ‌ها هدفگذاری شده است. در این صورت در پروژه‌های کوچک مقیاس زنجیره تولید، تامین و ارزش افزوده را کامل خواهیم کرد. در همین راستا نیز بحث پرورش پرورش ماهی در واحدهای کوچک، گلخانه‌های کوچک مقیاس، توسعه باغ‌های انگور یاقوتی در منطقه سیستان و بلوچستان، توسعه پرورش ماهی در قفس در واحد خانوار مورد توجه ویژه قرار می‌گیرد و در مرحله قبل، زمان و پس از تولید تا رسیدن به بازار رصد انجام می‌شود. 

وی همچنین بیان کرد: برای بحث نمک زدایی از آب برنامه‌ای مفصل در ستاد تعریف شده است و با شناسایی سه گلوگاه در این حوزه قراردادهای برای رفع آن منعقد شده است که در سال جاری نتایج اجرایی آن را مشاهده می‌کنیم که خود باعث بی نیازی کشور از نظر این فناوری و بومی سازی آن می‌شود. در حوزه کشت گلخانه‌های دریایی نیز 2 پایلوت در دست اجرا است که سال جاری در 7 استان جنوبی و شمالی کشور توسعه خواهد یافت. در حوزه توسعه فناوری‌های استحصال آب از رطوبت هوا نیز فراخوان منتشر شده است تا از ظرفیت دانش‌بنیان‌ها برای این حوزه  و تامین آب مورد نیاز شهری و روستایی بهره برده شود.

به گفته وی، فرآوری لجن فاضلاب و تبدیل آن به مواد اصلاح کننده نیز از موضوعات دیگری است که در سال جاری به آن پرداخته می‌شود. برنامه دیگری نیز برای موضوع حفظ رطوبت خاک و کاهش هزینه‌های تولید در بخش کشاورزی (با استفاده از فناوری کشاورزی حفاظتی یا بدون شخم) در نظر گرفته شده است. بومی سازی فناوری بازیافت و امحا زباله‌های الکترونیک نیز در ستاد در سال جاری دنبال می‌شود.