آب، انرژی و محیط‌زیست

طرح پژوهشی خاک­پوش رسی با استفاده از بنتونیت با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری در دشت سگزی استان اصفهان اجرایی شد.

به گزارش مرکز روابط عمومی و اطلاع رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، منوچهر گرجی، رییس کارگروه  فرسایش و حفاظت خاک ستاد توسعه فناوری آب، خشک سالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و دکتر گرشاسبی معاون آبخیزداری سازمان جنگلها، مراتع و آبخیزداری کشور از طرح پژوهشی خاک­پوش رسی با استفاده از بنتونیت در دشت سگزی استان اصفهان بازدید کردند. این طرح با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، توسط دانشگاه آزاد واحد خوراسگان اجرا شده است.

رییس کارگروه فرسایش و حفاظت خاک ستاد توسعه فناوری آب، خشک سالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی درباره طرح پژوهشی خاک­پوش رسی با استفاده از بنتونیت گفت: حدود 35 هکتار از اراضی دشت سگزی استان اصفهان مالچ پاشی شده و 15 هکتار باقیمانده در دست اقدام است.

وی بیان کرد: خاک­پوش استفاده شده در این طرح، رس بنتونیت خالص سازی شده با قطر ذرات حدود 10 میکرون است که مخلوط با آب بر روی اراضی مستعد فرسایش پاشیده می­شود.

گرجی توضیح داد: عملیات پاشش با استفاده از یک تانکر و دو نفر کارگر، در هر روز در مساحت بیش از دو هکتار انجام می­شود و مجموع هزینه هر هکتار معادل 20 میلیون ریال است.  مقدار رس بنتونیت مصرفی در هر هکتار حدود 200 کیلوگرم و هزینه تامین و خالص سازی بنتونیت حدود 20 هزار ریال در هر کیلوگرم تعیین شد.

وی خاطر نشان کرد: مشاهدات صحرایی نشان می­داد که در مکان های مالچ پاشی شده، مخلوط آب و رس در داخل خاک سطحی نفوذ کرده و سله­هایی به ضخامت دو سانتیمتر تشکیل می­دهند که از مقاومت خوبی در مقابل فرسایش بادی برخوردارند که آزمون صورت گرفته با استفاده از تونل باد نیز بیانگر این موضوع بود.

رییس کارگروه فرسایش و حفاظت خاک ستاد توسعه فناوری آب، خشک­سالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی  در خصوص مزایای اجرای این طرح گفت: بعضی از نکات در این طرح تحقیقاتی قابل توجه و مهم به نظر می­رسد که البته باید در دراز مدت و در آزمون­های مختلف مورد تایید نهایی قرار گیرند. از جمله آنها می توان به کارآیی مناسب برای کاهش فرسایش بادی در حد 80درصد،  قیمت تمام شده مناسب ( کمتر از 20 میلیون ریال در صورت تولید و کاربرد گسترده)، دوام بسیار زیاد رس بنتونیت که تحت تاثیر عوامل اقلیمی قرار نمی­گیرد و همچنین عدم وجود خطرات زیست محیطی در کاربرد این خاک­پوش اشاره کرد.

وی به نقاط ضعف طرح پژوهشی خاک­پوش رسی با استفاده از بنتونیت در دشت سگزی استان اصفهان نیز اشاره کرد و افزود: حساسیت به دست خوردگی خاک سطحی و تردد ماشین، دام، و غیره، نیاز به بارندگی یا آب­پاشی جهت تحکیم و تشکیل سله سطحی، کند بودن سرعت پاشش و نیاز به زمان زیاد از جمله ضعف های این طرح محسوب می شود.

گرجی با ارائه پیشنهاداتی در راستای بهبود این طرح بیان کرد: جهت تکمیل تیمارهای مورد نیاز، انجام آزمون­های مختلف درمقابل بارش باران با شدت­های اتفاق افتاده در منطقه ( فرودگاه اصفهان) ضروری به نظر می­رسد. لزوم تیمارهای بارش از نظر تعداد، حجم و تداوم و بخصوص ماندگاری مالچ در تپه های ماسه ای دشت سگزی در طی سه سال نتیجه پژوهش را قابل اعتماد تر می کند.

وی ادامه داد: با توجه به اظهارات مجری طرح که افزایش آب ناشی از بارش افزایش ضخامت مالچ را باعث می­شود، بررسی نحوه افزایش ضخامت خاک­پوش و رشد گیاهان یک ساله و چند ساله پیشنهاد می­شود.

رییس کارگروه فرسایش و حفاظت خاک ستاد توسعه فناوری آب، خشک­سالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی  خاطر نشان کرد: با توجه به اینکه عملیات مالچ پاشی در منطقه محدودی اجرا شده و اثرات انباشت مناطق مجاور در این محدوده موثر به نظر می رسد. بهتر است در انتخاب محدوده جدید این موضوع  رعایت شده و در ارزیابی اثرات از روش تداخل سنجی راداری استفاده گردد، تا برداشت و انباشت احتمالی در منطقه در سطح وسیع و با دقت زیاد ارزیابی شود.

از نظر وی، باید امکان استفاده از روش بکار رفته در این محدوده، و هزینه ها و ماندگاری آن بر روی تپه های ماسه ای خوزستان یا کاشان که بافت درشت­تری نسبت به دشت سگزی دارند مورد بررسی قرار گیرد. 

گرجی گفت: با توجه به ظهور پدیده گرد و غبار در سال­های اخیر در مناطق پست مانند هورها و تالاب­ها، کاربرد خاک­پوش رس بنتونیت در مناطق غرقابی و آب­ماندگی فصلی باید مورد بررسی قرار گیرد تا در صورت موفقیت، در مورد تعمیم آن اقدام شود.

وی در مورد کاهش زمان اجرا و افزایش سرعت عملیات و همچنین افزایش تاثیر و کارایی این خاک­پوش پیشنهاد داد تا
روش­های مختلف پاشش، و ترکیبات مختلف بنتونیت و آب بررسی و مورد آزمون عملی قرار گیرد.