آب، انرژی و محیط‌زیست

راه‌کارهای گوناگونی برای حل مشکل ریز گردها و تثبیت کانون های گرد و غبار ارائه‌شده اما هرکدام ضعف‌ها و ضررهای خاص خود را دارند. استفاده از خاک‌پوش‌ها به عنوان درمانی برای این معضل شناخته شده است. مالچ نفتی یکی از این این نوع خاک‌پوش‌ها است اما استفاده در مناطقی که درگیر پدیده گردوغبار هستند، علاوه بر ایجاد شرایط خاص برای خاک و آب، بعضاً موجب نابودی پوشش گیاهی و موجودات زنده آن می‌شود.

اما نوآوری و فناوری به یاری کشور در حل این مشکل آمده و یک طرح فناورانه با حمایت ستاد توسعه فناوری های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط‌زیست معاونت علمی و فناوری، زمینه‌ساز پیاده‌سازی طرح خاک‌پوش (مالچ) دوستدار محیط‌زیست شده است.

راهکاری جدید و فناورانه برای مهار پدیده ریز گرد

احمد جلالیان مدیر طرح فناورانه مالچ غیرنفتی از اجرای پایلوت این طرح برای نخستین بار در استان اصفهان گفت و ادامه داد: اصفهان یکی از کلان‌شهرهایی است که به‌طورجدی با معضل گردوغبار دست‌وپنجه نرم می‌کند. سلامت و حیات این شهر در سایه این مشکلات، دست‌خوش نوسان شده و مشکلات گوناگونی از جمله بیماری‌های تنفسی به بار آورده است. بر همین اساس از چند سال تصمیم گرفته شد راهکاری جدید و فناورانه برای مهار پدیده ریز گرد ارائه شود؛ راه‌کاری که علاوه بر مقرون‌به‌صرفه بودن، سازگار و همراه با محیط‌زیست و سلامت باشد.

این فعال فناور با بیان این‌که مالچ نفتی علاوه بر آلایندگی بالای زیست‌محیطی، مقرون‌به‌صرفه نیست، عنوان کرد: استفاده از مالچ نفتی بسیار بالا است و علاوه بر این، آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به محیط‌زیست وارد می‌کند؛ همچنین مالچ نفتی، پس از چند سال تجزیه‌شده و مواد آلی که مضر هستند، در هوا پخش می‌شود. 

احمد جلالیان از سازگاری با طبیعت و امکان رویش گیاه، به‌عنوان اهداف و رویکردهای ابتکار مالچ غیرنفتی یاد کرد و گفت: با استفاده از ویژگی‌های منحصربه‌فرد رس بنتونیت، مالچ دوستدار محیط‌زیست را در یک کار فناورانه از سال 92 تا 94 به غلظت بهینه، استخراج، فرآوری و تولید شد. این فرآورده سال 95 برای نخستین بار در منطقه فوق بحرانی سجری استان اصفهان 14 هکتار از 65 هکتار تلفیقی بوده و به‌صورت ترکیب کاشت نهال و پاشش مالچ، پیاده‌سازی شد و خوشبختانه اثرمند و کارآمد افتاد. خوشبختانه این طرح در سجزی ماندگاری بالای 4سال داشته است.

رئیس مرکز تحقیقات بیابان‌زدایی و مبارزه با ریز گردهای دانشگاه آزاد اصفهان با اشاره به حمایت ستاد توسعه فناوری های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط‌زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری از اجرای پایلوت این طرح فناور گفت: با بررسی معیارها و مؤلفه‌های اثرگذار در مالچ‌های غیرنفتی و با تکیه تجربه قبلی اصفهان، پایلوت این طرح در منطقه سیستان اجرایی می‌شود. بسیاری از شهرهای این استان با مشکلات جدی گردوغبار درگیر هستند و اجرای مالچ دوستدار محیط‌زیست‌ می‌تواند کاهش‌دهنده و پایان‌بخش این مشکلات بشود.

اجرای طرح پایلوت در 200 هکتار

جلالیان ادامه داد: منطقه حاشیه‎ای هامون و منطقه شیله دو نقطه بحرانی هستند که به‌صورت پایلوت با هماهنگی منابع طبیعی استان انتخاب شده که در صورت نتیجه‌گیری مطلوب این کار با حمایت معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری و مسئولین استانی در ابعاد گسترده پیاده خواهد شد.

مدیر طرح فناور مالچ دوستدار محیط‌زیست با اشاره به وجود ظرفیت شهرهای بزرگ برای استفاده از این ماده گفت: با حمایت کارگروه تخصصی ستاد آب، خشکسالی، فرسایش و محیط‌زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری، همکاری استانداری و اداره کل منابع طبیعی استان‌، آماده‌سازی و اجرای این پایلوت در سطح 200 هکتار پیاده‌سازی خواهد شد.

وی، با اشاره به هزینه‌های بسیار پایین‌تر مالچ دوستدار محیط‌زیست نسبت به مالچ نفتی گفت: درحالی‌که مالچ نفتی برای هر هکتار، حدود 50 میلیون تومان هزینه به دنبال دارد، برای استان سیستان و بلوچستان به‌طور میانگین هر هکتار 6 میلیون تومان و برای اصفهان 5 میلیون تومان پیش‌بینی‌شده است. ضمن این‌که روش جدید به طبیعت آسیب نمی‌زند.

جلالیان با اشاره به پایش اثرات این طرح و بررسی کارآمدی آن گفت: بعد از پاشش مالچ دوستدار محیط‌زیست، حدود یک سال دوام، اثر و ویژگی‌های طرح پایش می‌شود تا اطمینان حاصل شود که کارآمدی لازم را خواهد داشت. پس‌ازآن اجرای طرح در ابعاد گسترده تر در مناطق مشابه توسعه می یابد.