آب، انرژی و محیط‌زیست

این گیاه به عنوان یکی از راه‌های کسب ثروت و اشتغال‌زایی در مناطق گرم و خشک، که با بحران کم‌آبی روبرو هستند، عمل می‌کند. پد این گیاه که با اعمال شیوه‌های مدیریتی، تا 200 تن در هکتار قابلیت برداشت دارد، یکی از گزینه‌های بسیار مناسب برای تعلیف دام بوده و به جهت آب ذخیره‌شده در ساقه برگ‌ها، نیاز آبی دام را هم‌زمان با تعلیف، تامین می‌کند.

سازگاری بالا

کاکتوس نوپال که به کاکتوس گلابی خاردار نیز معروف است، در برنامه‌های محیط زیستی، برای جلوگیری از فرسایش خاک و مبارزه با بیابان‌زایی و حفظ مراتع مورد استفاده قرار می‌گیرد. این گیاهان دارای سازگاری بالایی بوده و حتی در خاک‌های شدیدا آسیب‌دیده، بی‌ثبات، نواحی بدون بارندگی که برای گونه‌های دیگر نامناسب است، رشد می‌کنند. مزیت این محصول برای کشت صنعتی، تولید سریع آن است. ضمن اینکه برداشت اول این گونه، دو الی سه ماه بعد از کشت انجام می‌شود.

کاکتوس اپونتیا یا کاکتوس انجیرتیغی، دیگر گونه محبوب این گیاه است که گزینه‌های متنوعی برای استفاده از بخش‌های مختلف آن نظیر پد، میوه و بذر و فرآوری آنها به انواع مختلف محصولات، وجود دارد. برخی از آنها، محصولات تهیه‌شده از میوه این کاکتوس بوده که به شکل مربا، ژله و نوشیدنی درآمده است.

محصولات ترش و نمکی این گونه عمدتا از پدهای کوچک و جوان ساخته می‌شوند. محصولات خشک‌شده آنها نیز از پالپ‌های میوه یا پدها به دست می‌آیند که به شکل پودر، قرص و کپسول برای مصارف دارویی و مکمل‌های غذایی مصرف شده‌اند. از بذر یا دانه‌های میوه این گیاه نیز روغنی با خواصی بسیار ارزشمند قابل تولید است.

راه‌اندازی 3 پایلوت در کشور

توسعه فناوری های مربوط به کشت و به خصوص فرآوری کاکتوس اپونتیا، با حمایت کارگروه تخصصی آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست توسط کنسرسیومی از مراکز علمی و دانشگاهی کشور به همراه شرکت‌های دانش‌بنیان فعال در کشت و فرآوری کاکتوس در حال اجرا است. هم‌اکنون پایلوت‌هایی در سه استان بوشهر، سیستان و بلوچستان و مازندران ایجاد شده است. این پایلوت‌ها با تمرکز بر کشت دوگونه کاکتوس «اپونتیا ایندیکا» معروف به انجیرتیغی هندی و آگاو استریکتا نانا با اهداف تثبیت شن، تامین علوفه دام، اشتغال‌زایی و تهیه محصولات تجاری با ارزش‌افزوده مانند مکمل‌های غذایی، نوشیدنی‌ها و سایر محصولات در حال اجرا است.

تدوین دانش فنی روش‌های توسعه کاکتوس

این طرح، دستاوردهای بسیاری برای مناطق کویری و اقتصاد کشور دارد که از مهمترین آنها می‌توان به تدوین دانش فنی روش‌های کاشت، داشت و توسعه کاکتوس، شناسایی اقلیم‌ها و مناطق مستعد و باپتانسیل در کشور برای کاشت و شناسایی محصولات فرآوری‌شده حاصل از کشت کاکتوس اشاره کرد.

با اجرایی شدن این طرح، آزمایش‌های مختلفی برای تعیین ارزش غذایی کاکتوس به عنوان غذای دام، کاهش واردات خوراک دام و خروج ارز از کشور انجام شده است.

این طرح همچنین امکان‌سنجی سایر محصولات فرآوری‌شده با توجه به شرایط، اولویت و نیاز کشور را فراهم آورده است.

طرح توسعه و کشت کاکتوس و تولید محصولات فرآوری‌شده، با حمایت‌های کارگروه تخصصی آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری، اجرا و در مسیر توسعه قرار گرفته است.

مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری