آب، انرژی و محیط‌زیست

همواره فناوری می‌تواند بسیاری از مشکلات حاصل از وقوع پدیده­های مخاطرات طبیعی از جمله سیل را برطرف کند و یا مانع از به وجود آمدن آن شود، بر همین اساس لازم است که با استفاده از فناوری، شدن سیل­خیزی را در منشأ کنترل کرد.

با آبخیزداری و آبخوان‌داری می‌توان به‌راحتی جلوی سیل را گرفت و یا شدت آن را کاهش داد؛ با این روش، بخش قابل‌توجهی از بارندگی را می‌توان در بالادست به زمین نفوذ داد و آب را به بخش زیرسطحی منتقل کرد. به‌علاوه اینکه موج سیل را با تأخیر مواجه و از دبی اوج آن به مقدار قابل ملاحظه کاست.

اکنون کشور مجبور است که چنین اقداماتی را برای جلوگیری از خسارات مالی و جانی حاصل از سیلاب انجام دهد و این موضوع نیازمند تأمین بودجه و برنامه‌ریزی‌های درازمدت و کوتاه‌مدت است.

رسوخ فناوری در نظام معماری و شهرسازی

همچنین لازم است که با استفاده از فناوری و رسوخ آن در نظام معماری و شهرسازی تجدیدنظر کرد. از این به بعد نیز اگر چنین بارندگی‌هایی مشابه سیل مرداد 1401 امامزاده داوود در بالادست کلان‌شهر تهران که آبراهه‌های بالادست به شهر تهران منتهی می­شود، اتفاقات مشابه زیانباری ممکن است به وقوع بپیوندد.

در حال حاضر طراحی‌های الگویی در وردیج و کردان توسط پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری و با حمایت ستاد توسعه فناوری­های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط­زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اجرایی شده است که سیل را در منشأ کنترل می­کند و این نمونه­های الگویی می‌تواند به سطح کل کشور تعمیم داده شود.

آبخیزداری و آبخوان‌داری از فناوری‌هایی هستند که با توسعه آن می‌توان شاهد کاهش میزان سیل باشیم. همچنین در کنار این موارد باید مانع از ساخت‌وساز در کنار رودخانه‌ها و آبراهه‌ها شویم و حریم آن‌ها را حفظ کنیم. رودخانه­ها بایستی برای عبور سیلاب­های با دوره بازگشت طولانی‌مدت ظرفیت داشته باشند و حریم آن­ها حفظ شود.

علاوه بر این با توسعه سطوح آبگیر باران در موقعیت‌های مختلف به‌صورت متراکم و غیر متراکم در مناطق بالادست می‌توان جلوی شکل­گیری سیلاب‌ها را گرفت؛ محققان کشورمان توانایی انجام چنین اقداماتی را دارند.

حمایت از طرح‌های فناورانه

ستاد توسعه فناوری‌های آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست هم از اجرای چنین پروژه‌های فناورانه‌ای حمایت می‌کند و درصدد است اگر طرح‌های جدیدی برای جلوگیری از این مشکلات حاصل از سیلاب‌ها ارائه شود حمایت کند.

البته که لازمه جلوگیری از این مشکلات تنها به فناوری و معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری مربوط نمی‌شود بلکه ضروری است بخش‌های اجرایی از دستاوردهای محققان استفاده کنند. این دو بخش باید با هم تقویت شود تا هم الگوهای بیشتری را بتوان ارائه کرد و هم نتایج طرح­های الگویی به سطح کشور تعمیم داده شود.

معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری اقداماتی را در دستور کار خود دارد تا از طرح‌های فناورانه این حوزه حمایت کند؛ البته که تاکنون اقداماتی نظیر تهیه اطلس‌هایی مربوط به سیل، نقشه خطر سیل، فرسایش‌پذیری خاک، وضعیت سیمای حوزه‌های آبخیز و ... را با حمایت از پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری به ثمر رسانده و در اختیار ارگان‌هایی همچون وزارت نیرو، سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری و نیز سازمان ملی مدیریت بحران قرار داده است.

در زمینه آبخیزداری و آبخوان باید به‌صورت جدی و فراگیر در کشور اقداماتی انجام شود که بتوان به‌موقع جلوی ضررها را گرفت.

*عضو کارگروه تخصصی آب، خشکسالی، فرسایش و محیط زیست

مرکز ارتباطات و اطلاع‌رسانی معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری