آب، انرژی و محیط‌زیست

انجام پروژه "ارزیابی وضعیت موجود و توسعه آتی واحدهای نمک‌زدایی در خلیج‌فارس و دریای عمان" با هدف شناخت وضعیت موجود و آتی آب‌شیرین‌کن‌های منطقه مورد مطالعه و همچنین بررسی تأثیر واحدهای نمک‌زدایی بر کیفیت آب و محیط‌زیست خلیج‌فارس و دریای عمان توسط موسسه تحقیقات آب وزارت نیرو به پایان رسید. قرارداد این پروژه که با دفتر برنامه‌ریزی کلان آب و آبفا وزارت نیرو در سال 1398 منعقد گردید، شامل بخش‌های مختلفی مانند جمع‌آوری مشخصات واحدهای نمک‌زدایی در حال بهره‌برداری، اجرا و مطالعه در سواحل شمالی و جنوبی خلیج‌فارس و دریای عمان (شکل 1)، نمونه‌برداری از پساب خروجی واحدهای نمک‌زدایی موجود کشور (در سواحل استان‌های خوزستان، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان و جزایر کیش و قشم)، توسعه مدل هیدرودینامیک دوبعدی و سه‌بعدی جریان خلیج‌فارس، شبیه‌سازی عددی میدان دور و میدان نزدیک سایت آب‌شیرین‌کن بندرعباس-سکو و شبیه‌سازی تأثیر واحدهای نمک‌زدایی بر شوری در خلیج‌فارس و دریای عمان بود.
 

بر اساس نتایج این پروژه هم‌اکنون 205 واحد نمک‌زدایی در سواحل جنوبی خلیج‌فارس و دریای عمان در حال بهره‌برداری، اجرا و مطالعه است که ظرفیت نمک‌زدایی آن‌ها جمعاً در حدود 3/26 میلیون مترمکعب در روز تخمین زده می‌شود. این واحد‌ها شامل مجموعاً 125 واحد نمک‌زدایی در حال بهره‌برداری به ظرفیت 32/15 میلیون مترمکعب در روز و 80 واحد نمک‌زدایی درحال‌توسعه به ظرفیت 02/11 میلیون مترمکعب در روز است. ظرفیت‌ واحدهای آب‌شیرین‌کن کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس دریای عمان و همچنین سواحل جنوبی کشور به ترتیب در شکل‌های (2) و (3) نشان داده شده است.

علیرغم وجود ظرفیت‌های بالا، متاسفانه سهم کشورمان در نمک‌زدایی آب خلیج‌فارس و دریای عمان از کشورهای عربی حاشیه جنوبی خلیج‌فارس و دریای عمان بسیار کمتر است. کشور امارات با حدود 10 میلیون مترمکعب در روز و عربستان با ظرفیت حدود 8 میلیون مترمکعب در روز در رده‌های اول و دوم قرار داشته و کشورمان ایران با حدود 1.2 میلیون مترمکعب در روز که غال با در فاز توسعه آتی هستند، در رده آخر قرار دارد.
بر اساس اطلاعات مستخرج از نتایج این پروژه، به‌کارگیری روش‌های غشایی (RO) برای نمک‌زدایی بجای روش‌های حرارتی (MSF&MED) در طرح‌های توسعه آتی کشورهای عربی سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان بیشتر شده است. این موضوع اهمیت توجه بیشتر به این روش‌ها در توسعه آتی طرح‌های نمک‌زدایی را نشان می‌دهد. در شکل 4 تفکیک فناوری‌های مورداستفاده در طرح‌های توسعه آتی کشورهای عربی سواحل خلیج‌فارس و دریای عمان نشان داده شده است.

با توجه به کمبود منابع آب قابل‌برنامه‌ریزی، توجه به توسعه واحدهای نمک‌زدایی برای تأمین پایدار نیازهای آبی مناطق حاشیه سواحل جنوبی کشور می‌بایست جزء برنامه‌های اولویت‌دار کشور قرار گیرد.