آب، اقلیم و محیط‌زیست

در نقاط مختلف جهان و همچنین در کشورمان، بخش عمده منابع آبی در دسترس، در بخش کشاورزی و به منظور تولید غذای مورد نیاز بشر به مصرف می­رسد. از آن جایی که در کشور­مان کمبود بارش و عدم توزیع   یکنواخت زمانی و مکانی آن و همچنین بالا بودن میزان تبخیر از جمله مواردی است که بخش کشاورزی و رشد محصولات را با مشکل مواجه ساخته است، لذا به منظور استفاده بهینه از آب، استفاده از روشهای مناسب آبیاری در اولویت قرار دارد. سیستم های آبیاری موجود و مورد استفاده به دو دسته ثقلی و تحت فشار تقسیم می شوند. از سیستمهای ثقلی می توان به روشهایی همچون کرتی، نواری و جوی و پشته ای اشاره نمود که با وجودی که هزینه سرمایه گذاری اولیه کمی نیاز دارند، ولی به دلیل تلفات زیاد ناشی از تبخیر و تعرق و نفوذ عمقی، دارای بازده پایین تر از سیستم­های تحت فشار بوده ضمن آن­که در تمام زمینهای کشاورزی نیز امکان اجرا ندارند. سیستم های تحت فشار همچون قطره­ای و زیر سطحی نیز دارای مزایایی نظیر بازده بالای  آبیاری، امکان استفاده همزمان برای مصرف کودهای شیمیایی، انجام عملیات زراعی همزمان با آبیاری، مرطوب نکردن تمام سطح خاک در کشتهای ردیفی و باغات و متعاقبا کاهش رشد علفهای هرز بوده و امکان استفاده بیشتر از زمین­های کشاورزی و افزایش کیفیت محصول و درآمد کشاورزان را فراهم می نمایند ولی به دلیل هزینه بالای سرمایه گذاری اولیه، تعمیرات و نگهداری برای تمامی انواع محصولات و در تمامی زمینهای کشاورزی  قابل استفاده نمی باشند. همچنین برخی از  سیستم های تحت فشار در همه اقالیم و در همه خاکها دارای بازده بالا نیستند. نمونه آن سیستم بارانی است که در مناطق خشک و بادخیز و در خاکهای با نفوذپذیری کم، بازده آبیاری بالایی ندارد. لذا با توجه به مزایا و معایب هر یک از سیستمهای موجود، دستیابی به فناوری­ها و سیستم­های آبیاری نوین امری اجتناب ناپذیر است.  به نحوی که ضمن دارا بودن بازده بالا، نیاز به سرمایه گذاری اولیه کم داشته و در تمامی زمینهای کشاورزی و برای تمامی محصولات قابل اجرا باشند و مدیریت سیستم و نگهداری آن برای کشاورزان به سادگی امکان پذیر باشد.  

الهام فروتن عضو هیات علمی دانشگاه پیام نور