آب، اقلیم و محیط‌زیست

میزان مصرف آب در میان مردم به رفتار و شیوه زندگی آنها برمی‌گردد. اگر مردم به این رفتارها و ردپای خود بر میزان مصرف آب واقف شوند، شاید بتوان تا حدودی مصرف آب در کشور و دنیا را کنترل کرد.

ردپای آب يك محصول یا معيار تجربي است كه زمان، مكان و ميزان آب مصرفی و آلوده شده در كل زنجيره تأمين آن محصول را نشان مي‌دهد. ردپاي آب، يك شاخص چند بعدي است كه علاوه بر حجم آب استفاده شده، نوع آب (يعنی ميزان مصرف آب باران، منابع آب سطحی يا زيرزمينی و ميزان آلودگی آب) و مكان و زمان مصرف آب را نيز نشان می‌دهد.

ردپای آب يك فرد، يك جامعه يا يك فعاليت، مجموع حجم آب شيرينی است كه برای توليد كالاها و خدمات مصرف شده از سوی آن مصرف كننده، جامعه يا توليد شده توسط آن فعاليت، استفاده شده است.

این مفهوم، نحوه تخصيص منابع آب شيرين محدود جهان از سوي بشر را نشان می‌دهد و بنابراين، اطلاعاتي براي بحث پيرامون مسأله تخصيص آب و مسائل مرتبط با استفاده پايدار، عادلانه و كارآمد از آب، فراهم می‌كند. علاوه بر آن، ردپای آب زمينه‌ای را برای ارزيابی اثرات كالاها و خدمات در سطح حوضه و تدوين استراتژی‌هايی برای كاهش اين اثرات فراهم می‌کند.

به طور معمول، آمار مربوط به استفاده از آب، تنها اطلاعاتي را پيرامون ميزان آب برداشتی و استفاده مستقيم آب ارايه می‌كنند. در روش محاسبه ردپای آب، ديدگاه وسيع‌تری درنظر گرفته می‌شود.

اول، از همه ردپای آب، ميزان استفاده مستقيم و غيرمستقيم آب را اندازه‌گيری می‌كند كه استفاده غيرمستقيم، آب استفاده شده در زنجيره تأمين يك محصول است. به اين ترتيب ردپای آب، ارتباطی بين مصرف‌كنندگان نهايی، فعاليت‌ها واسطه و تاجران در كل زنجيره تأمين محصول منتخب برقرار می‌کند.

بر همین اساس، کتاب راهنمای ارزيابی ردپای آب با حمایت کارگروه تخصصی آب، خشکسالی، فرسایش و محیط‌زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری تهیه و تدوین شده و در سایت کارگروه در دسترس همگان قرار گرفته است. کتابی که با مراجعه به آن می‌توانید میزان مصرف آب بر مبنای الگوی رفتاری و شیوه زندگی خود را بدانید.

عباس اسماعیلی ساری

*دبیر کارگروه محیط‌زیست کارگروه تخصصی آب، خشکسالی، فرسایش و محیط‌زیست معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری